• Door naar de hoofd inhoud
  • Skip to secondary menu
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
Neerlandistiek. Online tijdschrift voor taal- en letterkunde

Neerlandistiek

Online tijdschrift voor taal- en letterkundig onderzoek

  • Over Neerlandistiek
  • Contact
  • Homepage
  • Categorie
    • Neerlandistiek voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal

Top-downprocessen bij het transcriberen van oude teksten

23 februari 2017 door Reageer

Door Wouter Taheij en Carmen Verhoeven

In het project Language Dynamics in the Dutch Golden Age wordt onderzoek gedaan naar de vernieuwingen die plaats vonden in de Nederlandse taal tijdens de Gouden Eeuw. Voor dit project werd ons, twee researchmasterstudenten, gevraagd een van de brieven uit het uitgebreide archief van Michiel De Ruyter te transcriberen; een schijnbaar simpele omzetting van handschrift naar digitale tekst. Zoals de meeste ervaren onderzoekers zullen weten was dit echter niet een eenvoudige taak. De oude paperassen zijn vaak beschadigd of uitgelopen, en natuurlijk geschreven in schrijfletters van het zeventiende-eeuwse Nederlands. Dit leidt in een aantal gevallen tot incomplete zinnen waarin letters of zelfs hele woorden ontbreken door onleesbaarheid. Voor analyse van de taalkundige eigenschappen zijn echter volzinnen nodig. Om dit op te lossen maken we gebruik van top-downprocessen.

Met top-downprocessen bedoelen we alle processen die taal- en wereldkennis toepassen om gaten op te vullen. Deze processen komen bijvoorbeeld van pas in een gesprek waarin de gesprekspartner slecht te verstaan is en onze hersenen de delen aanvullen die we gemist hebben. Deze kennis kan ook toegepast worden bij het lezen van onduidelijke brieven zoals bij het transcriberen van de brief van Michiel de Ruyter. Hieronder geven we enkele voorbeelden van top-downprocessen die ons geholpen hebben.

Laten we eerst kijken naar taalkennis. We nemen aan dat onze communicatiepartners hun best doen om zo duidelijk mogelijk hun boodschap over te brengen volgens de maximes van Grice. Dit geldt voor een gesprek met een vriend maar ook voor een brief van Michiel de Ruyter. Dit betekent dat we aannemen dat de Ruyter schreef in grammaticale zinnen die semantisch zinvol waren. Deze aanname kan ons helpen bij het ontcijferen van enkele onduidelijkheden. We dienen hierbij natuurlijk wel rekening te houden met het feit dat De Ruyters taal een ander Nederlands was dan dat van ons. Een goed voorbeeld hiervan vinden we in regel 36 op ‘t spoedigst soecken te vertrekken. Het woord soecken was hier onduidelijk omdat de betekenis niet in de zin lijkt te passen. Via een vergelijkbaar voorkomen in het Brabants (“iets niet zoeken” wil zeggen “ergens geen zin in hebben, ergens niet op zitten te wachten, iets niet van plan zijn”) kwamen we echter achter de betekenis van zoeken als nastreven. Het VNMW bevestigt deze betekenis.

Bovendien kunnen we voorspellingen maken op basis van onze wereldkennis. Hoe meer we leren over de wereld waarin Michiel de Ruyter zijn brief schreef, hoe beter we verschillende gaten in de tekst kunnen vullen. Zo lezen we in regel 5 over een baai waarvan de naam onduidelijk is. Met behulp van de geschiedenisboeken weten we dat Michiel de Ruyter zich tijdens het schrijven van deze brief in de Middellandse Zee bevond, zich gereedmakend voor een aanval op de Siciliaanse hoofdstad Messina. Deze stadsnaam vinden we ook terug in regel 6, samen met de naam Palermo in regel 2, een andere stad op Sicilië. Met wat zoekwerk in een atlas kunnen we beargumenteren dat De Ruyter in regel 5 de baai van Milazzo bedoeld, gelegen tussen Messina en Palermo in het noorden van Sicilië.

Aan de hand van deze processen is het ons gelukt een vrijwel volledige transcriptie te maken. Voor geïnteresseerden zijn de scans van de brief via deze url te vinden. Wilt u meer weten over het project Language Dynamics in the Dutch Golden Age dan kan dat via de projectwebsite.

Delen:

  • Klik om af te drukken (Wordt in een nieuw venster geopend) Print
  • Klik om dit te e-mailen naar een vriend (Wordt in een nieuw venster geopend) E-mail
  • Klik om te delen op Facebook (Wordt in een nieuw venster geopend) Facebook
  • Klik om te delen op WhatsApp (Wordt in een nieuw venster geopend) WhatsApp
  • Klik om te delen op Telegram (Wordt in een nieuw venster geopend) Telegram
  • Klik om op LinkedIn te delen (Wordt in een nieuw venster geopend) LinkedIn

Vind ik leuk:

Vind-ik-leuk Aan het laden...

Gerelateerd

Categorie: Artikel Tags: 17e eeuw, handschrift, Language Dynamics

Lees Interacties

Laat een reactie achterReactie annuleren

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Primaire Sidebar

Gedicht van de dag

Kees Spiering • Met schone lei

We zijn zo gezin als ’t maar kan —
toch loopt ze ver van mij. Verdriet
verslijt ze als kledij. Ons ontgaat
dat het kind geen capuchon draagt

➔ Lees meer

Bekijk alle gedichten

  • Facebook
  • YouTube

Chris van Geel

DALENDE EEND

Een inval van herboren weelde,
het water schommelt diep onthutst,
een eend apart is klein van stuk,
zieltogend water zijn gemeente.
 

Bron: De Revisor, februari 1974

➔ Bekijk hier alle citaten

Agenda

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

21 juni 2025: J.H. Leopold-lezing

19 mei 2025

➔ Lees meer
10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

10 juni 2025: Lezingenmiddag Indische Letteren

19 mei 2025

➔ Lees meer
23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

23 mei 2025: Nijmegen taalhoofdstad

16 mei 2025

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle agendapunten

Neerlandici vandaag

sterfdag
1872 Johan van Dale
➔ Neerlandicikalender

Media

Verschenen: Romanreuzen

Verschenen: Romanreuzen

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

25. alkalommal rendezték meg a Magyarországi Néderlandisztika Napját

15 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek Reageer

➔ Lees meer
De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

De Vliegende Hollander. De Mythe bij Gerard Reve, Jef Last en Louis Ferron

12 mei 2025 Door Redactie Neerlandistiek 1 Reactie

➔ Lees meer
➔ Bekijk alle video’s en podcasts

Footer

Elektronisch tijdschrift voor de Nederlandse taal en cultuur sinds 1992.

ISSN 0929-6514
Bijdragen zijn welkom op
redactie@neerlandistiek.nl
  • Homepage
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Over Neerlandistiek
  • De archieven
  • Contact
  • Facebook
  • YouTube

Inschrijven voor de Dagpost

Controleer je inbox of spammap om je abonnement te bevestigen.

Copyright © 2025 · Magazine Pro on Genesis Framework · WordPress · Log in

  • Homepage
  • Categorie
    • Voor de klas
    • Vertelcultuur
    • Naamkunde
  • Archief
    • 10 jaar taalcanon
    • 100 jaar Willem Frederik Hermans
  • E-books
  • Neerlandistische weblogs
  • Jong Neerlandistiek
  • Frisistyk
  • Mondiaal Neerlandistiek
  • Over Neerlandistiek
  • Contact
 

Reacties laden....
 

    %d