Door Johan Oosterman
Ieder nieuw systeem kent aanloopproblemen. Laat ik dus niet te veel mopperen over het nieuwe uitleensysteem van de universiteitsbibliotheek van de Radboud Universiteit. Ze moeten een kans hebben zich te bewijzen. Toch wil ik één aspect wel alvast stevig ter discussie stellen: de keuze om het Engels tot voertaal van het systeem te maken. Als ik boeken zoek, als ik bericht krijg over mijn uitleningen, gebeurt dat sinds de invoering van het nieuwe systeem in het Engels. Volgens een vriendelijke baliemedewerker is dat een bewuste keuze geweest van het management van de UB en het projectteam. Wat een slechte keuze! Waarom benader je 95% van je gebruikers niet in hun moedertaal, niet in de taal die de officiële taal van de Universiteit is, van het onderwijs in Nederland?
Doen we dat voor die langzaam groeiende groep buitenlandse studenten en medewerkers die het Nederlands niet als moedertaal heeft? De mensen die vaak laten weten dat je in Nederland bijna niet de gelegenheid krijgt om je Nederlands te oefenen omdat wij meteen in een soort steenkolenengels overschakelen? Zouden zij niet begrijpen dat de catalogus van een Nederlandse universiteit in de eerste plaats het Nederlands als voertaal heeft?
Een slechte keuze dus, zoveel te meer omdat het een overbodige keuze is. Wanneer ik via computers communiceer kan ik altijd aangeven welke taalinstelling ik wens. Dat kan toch ook ingebouwd worden in het UB-systeem? Standaard in het Nederlands, en voor wie dat wil ook in het Engels.
Waarom ik zo hecht aan het Nederlands in dit geval? In de eerste plaats omdat het voor de meeste gebruikers makkelijker is, ook voor iedereen van buiten de academische wereld die de UB bestanden wil raadplegen. Maar ook omdat het opgeven van het Nederlands, ook leidt tot het verlies van het specifieke jargon in het Nederlands. Als het Nederlands als vaktaal en academische voertaal wordt afgeschaft, verliezen we het contact met de samenleving. Wie voor Engels kiest en zelfs niet meer overweegt Nederlands te gebruiken, timmert stevig verder aan de academie als ivoren toren.
Ik zou ‘r oprecht nog minder tegen hebben als die site in het Latijn was. Dit soort Engels is vooral potsierlijk.
Ik vraag me af of het echt waar is, wat die vriendelijke baliemedewerker beweert. Ik denk dat het luiheid is. Het nieuwe zoeksysteem is namelijk gewoon een lokale versie van Worldcat, een bestaand bibliotheeksysteem. Dat is standaard in het Engels, en het lijkt me dat dat klakkeloos is overgezet. Overigens kun je zowel in Worldcat als in het nieuwe zoeksysteem van de RU wel degelijk resultaten in het Nederlands zien, die mogelijkheid staat helemaal onderaan (ook Maori is een optie, dat scheelt weer).
Mocht ik ongelijk hebben en er inderdaad een bewuste keuze zijn gemaakt voor Engels, dan geef ik je groot gelijk. Met de vertaaloptie voorhanden is het eenvoudig om de resultaten standaard op Nederlands te zetten.
En waarom niet de bij uitstek logische taal Esperanto als tweede taal gebruiken? Die taal is speciaal ontworpen om gemakkelijk geleerd te worden. Zevenhonderdduizend mensen hebben zich de laatste maanden ingeschreven op de (gratis) Esperantocursus van Duolingo. Weten ze daar niets van bij de Radboud universiteit? Of willen ze het niet weten?
De ‘ivoren toren’: op de knieën, kwijlend kwispelend voor de Angelsaksische taal- en cultuur, schaamteloos medeplichtig aan de realisatie van de Amerikaans-Britse droom!
1. De Amerikaanse droom. Uit: In Praise of Cultural Imperialism? Foreign Policy, Number 107, Summer 1997, pp. 38-53, van de Amerikaan David Rotkopf.
It is in the general interest of the United States to encourage the development of a world in which the fault lines separating nations are bridged by shared interests. And it is in the economic and political interests of the United States to ensure that if the world is moving toward a common language, it be English; that if the world is moving toward common telecommunications, safety, and quality standards, they be American; that if the world is becoming linked by television, radio, and music, the programming be American; and that if common values are being developed, they be values with which Americans are comfortable.
2/De Britse droom: Empires of the future are empires of the mind (Winston Churchill).
De Britse minister van Buitenlandse Zaken, Boris Johnson, verwees in zijn toespraak op de conferentie van de Conservatieve Partij op 2 oktober 2016 naar het Engels als ‘soft power’:
And that is soft power – the vast and subtle and pervasive extension of British influence around the world that goes with having the language that was invented and perfected in this country and now has more speakers than any other language on Earth and up the creeks and inlets of every continent on Earth, there go the gentle kindly gunboats of British soft power captained by Jeremy Clarkson (…) or just the BBC – and no matter how infuriating and shamelessly anti-Brexit they can sometimes be, I think the Beeb is the single greatest and most effective ambassador for our culture and our values.
Dat de VS en Groot-Brittanie hun taal willen verbreiden is niets bijzonders, de Fransen bijv. deden precies hetzelfde in hun koloniën En in Frankrijk is het voor staatsscholen verboden om les te geven in een ander taal dan het Frans, ook in gebieden waar een andere taal dan het Frans gesproken wordt. In feite doet ieder land, wat een eigen taal heeft, precies hetzelfde. De VS en GB hebben er belang bij dat hun taal door zo veel mogelijk mensen wordt gesproken, dat kun je ze niet kwalijk nemen. Wat het onderwijs in Nederland betreft ben ik van mening dat dit altijd in het Nederlands te volgen moet zijn, met daarnaast de mogelijkheid om dit in het Engels te doen. Als het Nederlands in het hoger onderwijs wordt afgeschaft dan is dit op de langere termijn zeer schadelijk voor onze taal.
Vlaanderen heeft de vorige eeuw een lange en harde strijd moeten voeren voor de erkenning van het Nederlands als volwaardige taal, voor onderwijs in het Nederlands aan de eigen universiteiten waar het Frans de voertaal was. Nu staan ze elkaar te verdringen om die universiteiten te verengelsen. Ik verwijt de VS en GB hun taalkundig-cultureel imperialisme niet, wel de hypocriete houding van de ‘ivoren toren’: officieel pleit men voor een multiculturele samenleving, officieus erkent men de angloculturele samenleving (die bovendien een bedreiging is voor de taalkundig-culturele diversiteit). Officieel pleit men voor meertaligheid als norm (wat een EUtopie is), officieus erkent men het Engels als de lingua franca. De enig haalbare en aanvaardbare oplossing voor het Europees (en wereldwijd) communicatieprobleem: een Gemeenschappelijke, Eenvoudige, Neutrale, Tweede (G.E.N.T.) taal, zoals het Esperanto, wordt hooghartig genegeerd, is niet bespreekbaar. Behoud meertaligheid voor wie daartoe gemotiveerd is op basis van interesse en/of (sociaal-economische) noodzaak. Een plantaal, zoals het Esperanto, is daartoe een didactisch uiterst nuttig opstapje!
Onderwijs in de eigen taal (hier dus het Nederlands) en daarnaast ook in een taal als het Esperanto zou inderdaad het beste zijn.
Nu de ‘ivoren toren’ nog overtuigen
Reageerders geven een aantal goede argumenten, maar in wezen zijn die overbodig. Voor mij is het simpel: ik wil in mijn eigen land, aan mijn eigen universiteiten en overheidsinstellingen in mijn eigen taal behandeld worden. Voor mijn gevoel van eigenwaarde.
En dan mag het ook nog in honderd of meer andere talen, inclusief Engels. Wel correct Engels, het liefst Brits.
We leven hier in Nederland, dus spreken we hier Nederlands. Ik erger me al jaren aan het gebruik van het (steenkolen) Engels in ons land. Als we nu eens een bindend referendum gaan organiseren dan zijn we direct van deze discussie af en spreekt “heel Nederland” weer normaal Nederlands en kan o.a. de Tilburg University zijn naam weer in het Nederlands laten vastleggen.
Ik zou geen geld durven inzetten op zo’n referendum: Nederland is nog Engelsdoller dan Vlaanderen, vrees ik. Dat was toch mijn indruk toen ik een aantal jaren geleden Amsterdam bezocht!